Năm 1903 một người dân địa phương cùng với con trai đi đào củ
mài trên núi Tiên, đánh rơi con dao xuống một hang sâu lần xuống tìm và
phát hiện ra động Tiên Sơn. Đến năm giáp thìn 1904, Hội thiện thôn Yến
Vĩ đã quyên công quyên sức mở lại động Tiên Sơn, mở thêm một cửa động
thứ hai ở bên phải. Năm đinh mùi 1907 Hội thiện hưng công đức tạc 5 pho
tượng từ 3 phiến đá bạch thạch đào được ở trong động (khi mở cửa động
thứ 2). Năm pho tượng đó tạc gia đình bà chúa Ba, sau khi đến Chùa Hương
chữa bệnh và tu thành chính quả...
Tien
Son cave is about 200 meters far from Thien Tru pagoda. It was built at
the same time with Thien Tru pagoda and Perfume pagoda. In the third
lunar month of Canh Dan (1770) Lord Trinh Sam, tile: Tinh Do Vuong, came
to visit Huong Son and carved a poem on the cave’s entrance.The cave,
however, was buried with rocks due to the earthquake. Not until 1903,
when a local resident and his sun went for digging yams in Fairy forest
and entering a cave to searching for a lost knife, Tien Son cave was
rediscovered. In 1904, the Yen Vi’s board of charity sponsored for the
reopening of Tien Son cave. An other entrance was built in the right
hand side of the cave. In 1907, Hung Cong’s board of charity made 5
statues from three slabs of stone that were found in the cave. Those
fives stand for Ba Lord family’s members when they came to Perfume
Pagoda for treatment and reached enlightenment. Though Tien Son cave is
small, it was located ideally and has many beautiful stalactites such
as: The Buddha’s hand, white elephant’s tusk, heart, stone bell, stone
gong… which have the sounds of music when striking on. “The landscape is
as beautiful as things in heavenIs this the heaven in the old
days?”Besides, many art works with prevailing architecture style created
by human being were destroyed by bombs of foreign aggressor France
(1947 – 1950). After the war, the Pagoda was rebuilt as we see today to
serve for religious purposes.
Nằm cách Thiên Trù khoảng 200 mét. Động được mở mang cùng thời với Chùa Thiên Trù và Chùa Hương.
Cổng lên Động Tiên Sơn
Tháng ba năm Canh Dần(1770) tỉnh Đô Vương Trịnh Sâm tuần thú Hương Sơn đã khắc bài thơ lên cửa động.
Chợt khỏi Thiên Trù thoạt rẽ lên
Che che cửa động một đường lên
Chở mây quanh quất lồng hương phật
Gõ đá vang lừng trỗi nhạc tiên
Bảo cái đùn đùn trên bảo toạ
Kim quan chăm chắm trước kim liên
Thanh sa dấu cũ còn nghi để
Quyền được xe loan biết mấy phen.
Nhưng do có sự biến động của thiên nhiên động đã bị
đất đá lấp đi. Mãi đến năm 1903 một người dân địa phương cùng với con
trai đi đào củ mài trên núi Tiên, đánh rơi con dao xuống một hang sâu
lần xuống tìm và phát hiện ra động Tiên Sơn. Đến năm giáp thìn 1904, Hội
thiện thôn Yến Vĩ đã quyên công quyên sức mở lại động Tiên Sơn, mở thêm
một cửa động thứ hai ở bên phải. Năm đinh mùi 1907 Hội thiện hưng công
đức tạc 5 pho tượng từ 3 phiến đá bạch thạch đào được ở trong động (khi
mở cửa động thứ 2). Năm pho tượng đó tạc gia đình bà chúa Ba, sau khi
đến Chùa Hương chữa bệnh và tu thành chính quả.
Động Tiên Sơn tuy nhỏ nhưng có địa thế và nhiều nhũ
đá rất đẹp, như: bàn tay phật , Ngà voi trắng, trái tim, khánh đá,
chiêng đá, khi gõ vào phát ra những âm thanh như tiếng nhạc:
Cảnh tiên cứ ngỡ là tiên thật
Thủa trước bồng lai cũng thế chăng?
Bên cạnh đó những công trình nghệ thuật do con người
xây dựng lên với nhiều kiến trúc độc đáo thời bấy giờ nhưng đáng tiếc
thay tất cả đã bị giặc Pháp ném bom tàn phá (1947-1950) thành đống gạch
vụn, tro tàn. Phải sau hòa bình lặp lại chùa mới được tôn tạo lại như
ngày nay để phục vụ tín ngưỡng.